Hızlı tren hatlarına yönelik deprem erken uyarı sistemi geliştirilecek

Gebze Teknik Üniversitesi (GTÜ) İnşaat Mühendisliği Bölümü tarafından Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) iş birliğinde yürütülen proje kapsamında geliştirilecek hızlı tren deprem erken uyarı sistemiyle risklerin azaltılması amaçlanıyor.

GTÜ Öğretim Üyesi Doç. Dr. Abdullah Can Zülfikar, AA muhabirine, AFAD’ın desteklediği proje kapsamında çalışmaların 2019 yılında başladığını belirtti.

Zülfikar, projenin 2 yıl içinde tamamlanmasının planlandığını ancak Kovid-19 salgını nedeniyle bazı çalışmalara ara verdiklerini belirterek, 5 kişilik bir ekiple 2022 yılının eylül ayında projenin bitirilmesini hedeflediklerini bildirdi.

Proje doğrultusunda hızlı tren hatları için bir erken uyarı sistemi geliştirmeye çalıştıklarını ve projede AFAD’ın sismik ağını kullanacaklarını aktaran Zülfikar, AFAD’ın sismik ağının yanı sıra tren hatları boyunca daha yoğun sismik cihazlara ihtiyaç duyulacağını söyledi.

“Türkiye afetlere müdahalede çok gelişti”

Geçen sürede Kocaeli bölgesinde son dönemlerde olan depremleri çalıştıklarını vurgulayan Zülfikar, şunları kaydetti:

“4,5 ve üzerinde 6 tane deprem var. Bu depremlerden elde edilen kayıtları kullanarak, p dalgasının varışını ilk 3 saniyede tespit edip bunu ilgili yerlere iletebilecek durumdayız. Ülkemizde sismik açıdan birçok aktif fay hattı var. Bazı tren hatları da bu fay hatlarının üzerinden geçiyor. Olası bir deprem durumunda bizim hızlı trenleri bilgilendirmemiz gerekiyor çünkü bu yer hareketine göre, hızlı trenin ya hızını azaltması ya da belli bir mesafede durması gerekiyor. Yurt dışında, özellikle Japonya’da 1960’lı yıllardan itibaren bu, trenlerde uygulanan bir sistem. Daha sonrasında İtalya ve Amerika’da, Tayvan’da, Çin’de uygulandı. Bizim de bunu yapmamız gerekiyordu. AFAD yetkilileriyle görüştük, projemizi hazırladık ve kabul edildi. 2015 yılında Sendai’de yapılan bir projede alınan karara göre, 2030 yılına kadar Sendai programına katılan ülkeler için bu erken uyarı sistemlerinin kurulması isteniyor. Türkiye afetlere müdahalede çok gelişti ama artık Sendai’de de söylenen, afetlere müdahale değil, afet gelmeden riskin azaltılması. Riskin azaltılmasındaki yöntemlerden biri de erken uyarı sistemleri.”

Sistemin AFAD’ın üzerinden çalışmasının planlandığını ve erken uyarı sistemleri konusunda AFAD’ın yetkili olduğunu anlatan Zülfikar, “Veri, anlık, milisaniyelerle ulaştırılacak. Birçok depremde, sadece hızlı tren demeyelim, diğer tren hatlarında da raydan çıkma çok görünen vaka. Bunların önlenmesi için bu sistemlerin geliştirilmesi gerekiyor.” dedi.

“Trenin durdurulması ve riskin azaltılması gerekiyor”

Doç. Dr. Zülfikar, şu anda algoritma geliştirme aşamasında olduklarını ve sistemin kurulması aşamasında, tipik ucuz maliyetli ivmeölçer cihaz kullanılacağını vurgulayarak, şöyle konuştu:

“Bu cihazların yoğun bir şekilde kullanılması gerekiyor. Fay hatlarının geçtiği hatlarda, ivmeölçer cihazlarının daha yoğun şekilde kullanılması gerekiyor. Belki her bir kilometrede kullanılacak ama faydan uzak olan yerlerde 5 kilometrede bir kullanılabilir. Deprem dalgasının hızına göre bunların da konumlandırılması gerekecek. Biz şu anda sadece hızlı tren hatlarından konuşuyoruz ama bu cihaz sadece bu hatlarda değil, kritik tesislerde kullanılabilecek bir şey. Daha öncesinde İGDAŞ firması, tüm şebekelerine bu cihazlardan yerleştirmişti. Şu anda İstanbul’da İGDAŞ’ın 800’ün üzerinde bu tür cihazları var. Bu dünyada bildiğim kadarıyla Tokyo’da var. Böyle geniş ivmeölçer ağı Tokyo gazın var. Sonrasında benim bildiğim İstanbul’da kullanılıyor. Böyle ucuz maliyetli ivmeölçer ağlarını kritik tesislere kurmanız gerekiyor ki, depremin yıkıcı dalgası gelmeden önce otomatik kapamaların yapılması ya da hızlı tren hatlarında olduğu gibi hızın azaltılması, trenin durdurulması ve riskin azaltılması gerekiyor.”